Opkomst, bloei en neergang van de eerste vakorganisaties van kunstenaars vanaf het fin de siècle tot na de Eerste Wereldoorlog. Voorgeschiedenis, pioniersjaren en conflicten rond operagezelschappen, orkesten, met name het Concertgebouworkest, en in de amusementssector worden in verband gebracht met professionalisering en de specifieke belangen van musici, maar ook met bredere sociale en politieke gebeurtenissen rond de vorige eeuwwisseling. Onstond er onder 'toonkunstenaars' zoiets als klassenbesef, welke organisatieprincipes pasten zij toe en hoe was hun aanpak bij de belangenbehartiging bij de muziekgezelschappen en de 'ambulanten'? Ook hun verhouding tot de opkomende vakbeweging, politieke partijen en de verzuiling spelen een rol. Beeld van de voorgeschiedenis van de vakverening voor musici, vanaf de zeventiende eeuw en van de beslommeringen van de musici in het laatste decennium van de negentiende eeuw, die begin twintigste eeuw leidden tot talloze conflicten om loon en medezeggenschap. Er onstonden diverse lokale belangenverenigingen die zich vaak na ruzies weer splitsten: pas aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog kon de ANTV worden beschouwd als de landelijke representatieve vakorganisatie van musici. Recensie in: Boekman.20(2008)74(voorjaar.103-105).